Transfer Baskı

Termo baskı yöntemi bir kağıt taşıyıcı üzerinde bulunan pigment boyalarının oluşturduğu bir şeklin, ısı ve basınçla dokunmuş yüzeye aktarılmasıdır. Baskı işleminden sonra kağıt taşıyıcı kaldırılır.

Basılmış pigment boyalar elastiki ve suya dayanıklıdır. Kağıt taşıyıcılar ofset baskı tesislerinde hazırlanabilirler. Kağıt taşıyıcılara özel termo baskı boyaları ile basılan şekiller ısı ve basınçla sentetik veya başka sentetik malzemelere aktarılır. Burada olay katı haldeyken doğrudan gaz haline geçme işlemidir. 180 ile 210 derecede, ısı etkisi ile boya buharlaşır ve bu boya buharı basılacak malzemenin içine nüfuz eder. Bu yöntemle sentetik dokumalar, özelikle de poliester materyaller veya uygun bitim işlemine sahip pamuklu dokumalar yıkamaya has olarak basılır veya boyanırlar. Örgü ve dokumaların yanısıra halılarda, banyo yer döşemelerinde, duvar halılarında kullanım alanı vardır. Aynı şekilde tahta sunta, poliester kaplamalı malzemeler bu yöntemle basılabilir.

Termo baskı, bu amaç için geliştirilmiş özel presler ile gerçekleştirilir. Termo baskıda özel teknik gereksinmelerin gerçekleşmesi gerekir. Bunlar, eşit olarak dağılmış, ayarlanmış baskı basıncı, tam kontrol edilen ısı ve baskı zamanıdır. Tüylü yüzeylere yapılan baskıda baskı basıncının tam homojen olması gerekir. Termo baskı işleminde “hayali resimler” denilen olay meydana gelebilir. Bu presin açılmasında pres işleminin sona ermesinde ortaya çıkar. Pres açıldığında, süblime ısısındaki pres plakası ile birlikte termo baskı kağıdı kısa zaman için kalkar. Nedeni statik elektriklenme veya emme tesiridir. Kalkmış olan termo baskı kağıdı saniyeden daha kısa süre içerisinde tekrar baskı yapılmış zemine düşer ve ikinci bir baskı işlemi başlatabilir bu durum hayali resimlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu hatayı önlemek için, presler ayarlanabilen açılma hızı ile çalışır. 2 x 3 m büyüklüğündeki presler bile emme ve vakum kuvvetleri kaybolacak derecede yavaş açılabilirler.

TRANSFER BASKI

Kağıda aktarılmış süblime olma (yani, ısı etkisiyle buharlaşma) özelliğindeki boyarmaddenin, ısı ve basınç etkisi ile kumaşa transferi işlemidir. Bu yöntemde, desen önce dispers boyarmaddeler ile kağıda basılır. Sonra kumaşa aktarılır. Şekilde transfer baskılı kumaş ve basılmış kağıt görülmektedir.

En basit şekli ile yöntemin prensibi, Şekilde görülmektedir. Şekilde bir transfer baskı tesisinde işlem akışı verilmiştir. Şekil bu makinenin transfer baskı ünitesinin açık görünümünü anlatmaktadır.

Bu basılı kağıt transfer kağıdı olarak anılır, daha sonra baskıcı tarafından kullanılacak zamana kadar depolanır.

A. Transfer Baskının Uygulama Yerleri

Süblime özelliği gösteren tek boyarmadde sınıfı, dispersiyon boyarmaddeleridir. Bu nedenle, transfer baskıya uygun tek boyarmadde sınıfıdır. Sadece bu tip boyarmaddelerle renklendirilebilecek olan liflerle çalışmak gereği, işlemin kullanımını sınırlar.

Bu lifler; poliester, asetat, triasetat, akrilik, poliamid (naylon) lifleridir. En fazla poliester ve poliester karışımları için uygundur.

Transfer baskı uygulamasında kullanılan lifler; 

% 78 Poliester,

% 16 Tekstüre poliester,

% 1 Poliamid,

% 1 Poliakrilnitril,

% 1 Asetat şeklindedir

Doğal elyaf boyarmaddeyi almaz, fakat zarar da görmez.

- Pamuk boyarmaddeyi ancak uygun bir ön muameleye tabi tutulmuşsa alır ve özel olarak pamuk için hazırlanmış kağıtlar kullanımında netice verir. Pamuk/poliester dokumalarda buna lüzum yoktur, fakat ön işlemin uygulanması boyarmadde verimini arttırır.

- Özel kağıtların kullanımı ile akrilik baskısı da mümkündür.

- Poliester pamuk karışımlarının transfer baskısında, verim açısından pamuk % 30’un altında olmalıdır.

- Poliester/yün karışımlarında yün % 20 olmalıdır. Daha yüksek olursa yün zarar görür.

- Poliamid 6 ve 6.6 aynı koşullarda baskı yapıldığında, poliamid 6’nın sertliği ve boyama koyuluğu daha fazla ortaya çıkar. Poliamid mümkün derece açık tonlarda 180-200°C transfer yapılmalıdır.

- Poliakrilnitril liflerinin transfer baskısında; yüksek temperatürde lifin sararması, boyut stabilitesinin zayıflaması, dispers boyarmaddelerin poliakrilnitrile anfinitesi düşük olduğundan, boyarmadde veriminin düşük olması sorunları vardır. Poliakrilnitril için özel olarak (bazik boyarmaddelerle) basılmış transfer kağıtları vardır.

Boyarmaddelerin nüfuzunun yüksek ısıları zorunlu kılması sebebiyle, poliesterin termoplastik şekil bozuklukları tehlikesini ortaya çıkardığından, süblime ve difuzyon temperatürleri önemlidir.

İşlem bir dereceye kadar bilinen çıkartma işlemidir, nispeten kolaydır.

Transfer baskı, metraj kumaşların basılması ile ilgilidir. Bununla beraber, işlem giysi parçalarının, halıların basılması için de kullanılmaktadır.

Metraj baskılarda transfer baskı kesiksiz, diğerlerinde kesiklidir.

B. Transfer Baskının Avantajları

1) Rulo ve şablon baskılar gibi başka bir işleme gerek duyulmaz (kurutma, buharlama, yıkama ve tekrar kurutma gibi)

2) Kağıt kontrol edilebilir ve baskının iyi çıkmadığı kağıtlar baskıdan önce ayrılabilir. İkinci kalite transfer baskılı kumaş, pratikte hiç bulunmaz. Halbuki, şablon ve rulo baskıcılıkta % 5 ile 10 arasında ikinci kalite bulmak mümkündür.

3) Yer ihtiyacı azdır, işlem maliyeti daha ucuzdur.

4) İşlem kolaydır,

5) Enerji, su tasarrufu vardır,

6) Atık su problemi yoktur,

7) İnce detaylı desenlerin basılması mümkündür.

C. Transfer Baskının Dezavantajları

1) Basılacak ve basılmış kağıt stoku,

2) Baskıdan sonra elyafın tutumu sertleşir,

3) Hacimli kumaşlara basılamaz, uygulanabilirlik sınırlıdır,

4) Uygulandığı lif çeşidi sınırlıdır,

5) İstenmeyen parlaklık elde edilir,

6) Boyarmadde verimi yetersizdir.

Sertlik: Özellikle tekstüre kumaşlarda görülür. Temperatür ve basıncı mümkün olduğunca azaltarak önlem alınabilir. Bunun için; kolay süblime olan, süblimasyon haslığı düşük olan boyarmaddeler kullanılır.

Boyarmadde verimi: Kolay süblime olan boyarmaddelerde, transfer baskı açısından boyarmadde verimi çok yüksektir. Fakat, bu boyarmaddenin tekrar süblime olması da kolaydır. Düşük sıcaklıklarda ütü gerektirir.

Haslıklar: Transfer baskı ile poliesterde elde edilen yaş haslıklar çok iyidir. Poliamidde koyu ve orta tonlarda yaş haslıklar düşüktür.

D. Transfer Baskı Kağıdı

Transfer baskı kağıtlarının basılmasında, boyarmaddenin; buhar basıncı, difuzyon katsayısı süblime temperatürü (1780-230°C), molekül ağırlığı (<400) dikkate alınarak seçilmesi gerekir.

Kağıtların dispersiyon boyarmaddeleriyle hazırlanan baskı patı ile basılması; rulo, rotasyon ya da film-druck baskı yöntemine göre gerçekleştirilir.

Transfer baskı kağıdı yalnızca bir kez kullanılır. Kağıt, ısıtılmış tambur ile blanket arasında kumaş ile yüz yüze getirilerek, ısı ve basınç etkisiyle üzerindeki boyarmaddeyi kumaşa transfer eder.

Kağıt, solvent esaslı patlarla basılacaksa emme yeteneğinin az, sulu patlarla basılacaksa emme yeteneğinin çok olması gerekir.

Emme yeteneğine göre boyarmadde değişik verim gösterir.

Emme yeteneği yüksek olduğunda, boyarmadde kağıdın arka yüzeyine geçecek ve boyarmadde verimi düşecektir. Kağıdın az, fakat yeterli emme yeteneğine sahip olması gerekir. Baskı patının büyük kısmının kağıt üzerinde kalması isteniyorsa binder kullanılır.

Transfer bakıcılıkta baskıcı ya da aracı, baskılı kağıdı, bu çok özel kağıtları üreten firmaların birinden sipariş eder. Bu kağıt, tasarımcının yarattığı desene uygun olarak basılmıştır. Baskıcı, ya büyük partilerde özel desen bastırır ya da hazır desenli kağıtlardan seçerek kullanır.

E. Transfer Baskı Makineleri

Uygulamadaki iki sistem;

- Kalandır tip transfere baskı makineleri,

- Pres tip transfere baskı makineleridir.

Kalandır Tip Transfer Baskı Makineleri

Metraj baskılarda en yaygın kullanılan bu tip transfer baskı makinelerinde; kumaş, ısıtılabilen bir tambur ile blanket arasından, basılacak yüzü ile transfer kağıdının baskılı yüzü, yüz yüze gelecek şekilde 200°C’de geçirilir.

Şekilde bu tip transfer baskı ünitesi ve Şekil .. aynı makinenin transfer baskı bölümü yer almaktadır.

Şekil.. , Şekilde ise vakum emmeli ve dar dokuma transfer baskı üniteleri verilmiştir.

Temperatür, basılacak kumaş cinsine göre değişmektedir. 50°C ile 230°C arasında çalışılır (Monti Antonio).

Kumaş tambura yapışıktır ve tambur içindeki vakum sayesinde yüksek temperatür altında kağıttan süblime olan boyarmadde kumaş içine emilir.

Baskılar makineden çıktıklarında hazır basılmış kumaş halindedirler. Herhangi bir ard işlem gerekmez.

Bu tip makinelerde lamine kumaşların üretimi de mümkündür.

Pres Tip Transfer Baskı Presleri

Bu makineler hazır giysi parçalarının baskısı için uygun olup, tela yaptırma işlevini de üstlenmektedir. Daha modern tesislerde transfer baskı yapılacak parçalar konveyör bant üzerine yerleştirilmekte ve bant sonsuz hareket etmektedir.

F. Boyarmaddenin Kağıttan Kumaşa Geçişine Etki Eden Faktörler

Bunlar; - Boyarmaddenin yapısı,

Mamulün yapısı,

Transfer koşullarıdır.

Temperatür hassasiyeti ± 1°C olmalıdır. Boyarmadde molekülünde ufak bir değişiklik, boyarmadde alımında % 50’ye varan değişikliğe yol açar.

Transfer baskıda; ısı, kalander basıncı, kalış süresi elde edilen sonucu etkiler.

Boyarmadde ile tekstil mamulü arasında bir denge vardır. Süre iyi ayarlanmamışsa, kağıttan elyafa geçen boyarmadde, tekrar elyaftan kağıda geçer.

FLOK BASKI

Flok baskı; kumaş yüzeyine belirli bir desene göre yapıştırıcı aktarıldıktan sonra, floklama yapılması ve desen ile aynı floklamanın elde edilmesidir.

Yapıştırıcı aktarılmış kumaş yüzüne flokları (tüyleri) aktarmak için iki yöntem vardır: 

- Mekanik floklama ve 

- Elektrostatik floklama.

Her iki yöntemin de yüzeye farklı ve özgün bir teması vardır.

A. Mekanik Floklama

Mekanik floklamada lifler kumaş üzerine, kumaş açık en şeklinde floklama odacığından geçmekte iken serpilir.

Mekanik dövücüler kumaşın titreşim yapmasına sebep olurlar. Tüylerin bir çoğu (ama hepsi değil) kumaşa dik olarak tutunmuş duruma gelir.

B. Elektrostatik Floklama

Yapıştırıcı kaplanmış bir yüzeye, yüksek voltajlı elektrostatik alanda flok uygulama yöntemidir. Elektrostatik floklamada, flok partikülleri elektrostatik olarak yüklenmişlerdir. Bu da, liflerin tümünün kumaşa dik olarak tutunmasını sağlar. Bu yöntem; daha yavaş ve daha pahalı olmasına karşılık, mekanik yönteme nazaran daha üniform ve yoğun floklama sağlar.

Yapıştırıcı ile kaplanmış kumaş, elektrikli bir alan üzerinden geçer. Bu alanda elyafı bir elektrik alandan ikinciye doğru zorlayan bir atmosfer oluşturulur ve bunun yardımı ile floklama yapılır. Elyaflar elektriksel alanda pozitif yüklenir ve hava yardımı ile negatif yüklü zemin üzerine püskürtülür.

Elyaf, daha çok zemin yüzeyine dik olarak düşer ve uçları yapıştırıcı maddeye saplanarak sabitleşir. Elyafın yapıştırıcı içine saplanma derinliği elektriksel alanın şiddetine bağlıdır. Floklama makinelerinde kumaş hızı; yüzey floklama işlemlerinde 3-6 m/dak, desenli floklama işlemlerinde 6-10 m/dak’dır.

Uygun desenler ile nakış ve dantel taklitleri üretmekte mümkündür.

Kontinü sistemle iplikler de floklanabilmektedir. Tişört üzerine floklama ile desenler oluşturmak, son zamanlarda oldukça yaygınlaşmıştır. Flokajlı kumaş daha sonra bir fiksaj fırınından geçirilir.