Tay Kızgınlığında Tohumlama

Yetiştiricilikte amaç her yıl bir kısraktan bir sağlıklı tay elde etmek ve o tayıda en erken zamanda elde etmektir.Bu sebeple geç doğumlardan sonra boş kalan kısraklar yetiştirici için yem,barınma,ilaç, veteriner….v.s yönünden ekonomik kayıptır.

Bazı çalışmalarda doğumdan sonraki ilk kızgınlıkta tohumlanmasıyla elde edilen gebelik oranı tay kızgınlığından sonraki kızgınlıkta tohumlanan kısrakların gebe kalma oranından %10-20 daha azdır.Tay kızgınlığı atlatıldığı yada kaçırıldığı zaman bir sonraki dönem kısrağın doğum tarihi 15-20 gün geriye atar.Kısraklarda tay kızgınlığında kısraklarda gebelik oranlarının daha verimli olması için bazı değişimleri bilmemiz gereklidir.

Doğumdan sonra;

İlk 3 saat:Plasenta (yavru zarları)atılır.

1.gün:Uterusun büyüklüğünde azalma oluşur ve vulvadan az miktarda kanlı bir akıntı gelir.

2.gün:Akıntının miktarı azalır ve rengi çamur kahverengine dönüşür.

3.-5. gün:Uterus kornuları hala doğum öncesi durumundan daha büyük ve geniştir.Vulval akıntı biter.Spekülüm muayenesinde cervix2te hiperemi(kırmızılık) görülebilir.

5.-15. gün:Tay kızgınlığı şekillenir.Kornular hala gevşek ve doğum öncesine nazaran daha büyüktür.Cervix doğumdan tay kızgınlığındaki ovulasyona kadar kapanmaz.

Yapılan çalışmalarda İstatiksel olarak;

%43 kısrak 9. günlerde 

%93 kısrak 15.günlerde

%97 kısrak 20.günlerde ovulasyon gerçekleştirir.

1.ay :Uterus doğumdan sonraki yaklaşık 32.günlerde normal halini alır.

Yapılan çalışmalar kısrakların tay kızgınlığındaki gebe kalma oranlarının düşük olduğunu, özelliklede doğumdan sonraki 10. günlerde ovulasyon yapan kısraklarda  uterus histolojik olarak ortalama 14.günlerde normale dönmektedir.Yumurtanın döllendikten sonra yaklaşık 5.-6.günlerde uterusa geldiğini göz önünde bulundurduğumuzda uterusun eski haline kavuşması  ve doğum sıvılarının temizlenmesinin embriyonun uterusa gelmeden önce olması önem taşımaktadır.

Bu sebeplerle kısrak eğer tay kızgınlığında çekilmek isteniyorsa,doğum sonrası uterus ve reprodüktif kanallar uzman Veteriner Hekimler tarafından Ultrason muayenesi yapılmalıUterusun normale döndüğü ve doğum veya diğer sıvılardan ari olduğu tespit edildikten sonra tohumlanmalıdır.Aksi takdirde kontrolsüz çekimlerde ve uterus involüsyonunun gerçekleşmediği durumlarda kısrağın gebe kalma yüzdesi çok düşük olacaktır.Ayrıca tecrübelerime göre bu dönemlerde uterus involüsyonunun tam olarak olumamış ama gebe kalmış kısraklar da yüksek oranda embriyonik ölümlerin oluştuğu görülmüştür.