Patlayıcı Maddeler

KULLANILABİLECEK PATLAYICI MADDELER 

Madde 14 - Maden ve taş ocaklarıyla tünel yapımında, ancak, Bakanlığın izin verdiği türden patlayıcı maddeler kullanılabilir.  

Grizulu, kömür tozlu ocaklarda kükürt ocaklarında kullanılacak patlayıcı maddelerin, bu ocakların güvenliğinin gerektirdiği nitelikte olması gerekir.  

PATLAYICI MADDELERİN TESLİM ALINMASI VB İŞLER   

Madde 15 - Patlayıcı maddelerin teslim alınması, taşınması, depolanması, dağıtılması, geri alınması vb. işler, bu amaçla eğitilmiş ve fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş kimseler tarafından, ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılır.  

Ocakta kullanılacak patlayıcı maddeler,  güvenlik önlemleri altında yetkili ve sorumlu bir kimse nezaretinde, derhal patlayıcı madde deposuna taşınır.  

PATLAYICI MADDELERİN ATEŞLENMESİ  

Madde 16 - Patlayıcı maddeleri, bu amaçla eğitilmiş, fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş ve en az ilkokul mezunu, yeterlik belgesine sahip ateşleyicilerden başkasının alması ve ateşlemesi yasaktır.  

BOZUK PATLAYICI MADDELER  

Madde 17 - Donmuş veya bozulmuş patlayıcı maddeler, yeraltına sokulmaz; yeraltı depolarında bozulanlar derhal dışarı çıkarılır; özel ve  güvenli bir yere konur.  

Bu nitelikteki patlayıcı maddeler, fenni nezaretçinin emir ve talimatı gereğince, ilgili mevzuat hükümlerine göre yokedilir.  

PATLAYICI MADDE DEPOLARINDA GÜVENLİK ÖNLEMLERİ  

Madde 18 - Yeraltındaki patlayıcı madde depoları, bir patlama halinde işçilerin çalıştıkları yerlere, yollara ve ana havalandırma yoluna zarar vermeyecek ve işçiler için tehlike yaratmayacak uzaklıkta olacaktır.  

Bu depolara Bakanlıktan izin alınmadan 150 kg dinamit ve 300 adet kapsülden fazlası konulamaz.

Patlayıcı maddeler, depolar arasında orjinal ambalajında taşınır ve depolarda orjinal ambalajlarında bulundurulur.  

50 kg az patlayıcı madde bulunan depolara ana yoldan 90 derecelik bir, daha çok patlayıcı madde bulunan depolara 90 derecelik iki dirsek oluşturan bir yolla girilecek; patlayıcı madde, deponun son kısmına konacaktır.  Bir patlama olasılığına karşı, patlayıcı madde depolarının karşısına, dirseklerden en az üç metre derinlikte hız kesici cepler yapılacaktır.  

Depo çatlak ve göçük yapılmayacak, olabildiğince su sızdırmayacak, alt ve üst kattaki çalışmalara zarar vermeyecek ve çalışmalardan zarar görmeyecek bir yerde yapılacaktır.  

Deponun bulunduğu galerinin ağzından 50 metre ötesine kadar, ahır kurulması, yanıcı ve yangına yol açabilecek maddelerin konulması yasaktır.  

Yeraltı deposunda, sıcaklık 8 dereceden aşağı ve 30 dereceden yukarı olmayacaktır.  

Patlayıcı madde dağıtımı, depo çıkışındaki özel bir cepte yapılacak buralarda statik elektrik boşalmasına karşı gereken önlemler alınacaktır. Patlayıcı maddeler, yapım ve ocağa geliş tarihlerine göre dağıtılacak ve kullanılacaktır.  

KAPSÜLLER VE DİĞER PATLAYICI MADDELER  

Madde 19 - Kapsüllerle diğer patlayıcı maddeler, aynı kap içinde bir arada bulundurulamaz ve taşınamaz; ancak ayrı bölmelerde bulundurulmak koşuluyla ateşleyicilerinin taşıdıkları sandıklarda bir arada taşınabilirler.  

PATLAYICI MADDELERE İLİŞKİN YÖNERGE  

Madde 20 - Patlayıcı maddelerin taşınması ve depo edilmesine ilişkin esaslar, fenni nezarteçi tarafından hazırlanacak yönergeyle saptanır. Bu yönergenin hazırlanmasında, ilgili mevzuat hükümleriyle birlikte aşağıdaki hususlar gözönünde tutulur;  

a) Tesisler ve genel durum planları,  

b) Nem, bozulma ve donmaya karşı korunma,  

c) Tecrit (ayırma),  

d) Havalandırma,  

e) Patlama ve yangına karşı alınacak önlemler,  

f) Yangın halinde gaz ve dumanların boşaltılması,  

DEPOYA GİRME YASAĞI  

Madde 21 - Fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmemiş veya izin verilmemiş kimselerin patlayıcı madde deposuna girmesi yasaktır.  

KULLANILACAK PATLAYICI MADDELERİN TAŞINMASI  

Madde 22 - Kullanılmak üzere dağıtılmış bulunan patlayıcı maddeler, ancak, ateşleyiciler veya fenni nezaretçilerce görevlendirilmiş kişiler tarafından, ateşleyici gözetiminde, özel sandıklar içinde taşınır. Sandıklar tahtadan veya bu işe elverişli yalıtkan malzemeden yapılmış olacak; özel kilit düzeni bulunacaktır. Bunların içine başka bir madde konulamaz.  

Ateşleyici, manyeto ve sandıkların anahtarlarını kendi üzerinde bulundurur.  

Ateşleyicinin vücudundaki statik elektriğin boşaltılması için gerekli önlemler alınır.  

Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı madde miktarı, 10 kg geçemez. Patlayıcı maddelerin eletkrik lokomotifleri (trolley) ile taşınmaları, fenni nezaretçi tarafından hazırlanıp Bakanlıkça onaylanan yönerge esaslarına göre yapılır.  

PATLAYICI MADDE KAYIT DEFTERİ  

Madde 23 - Patlayıcı madde depolarında bir patlayıcı madde kayıt defteri tutulur. Deftere, patlayıcı maddelerin teslim alınma, dağıtılma ve geri alınmalarına ilişkin bilgilerle birlikte bu işlerle ilgili, sorumlu ve yetkili kimselerin adı ve sicil numaraları yazılır.  

Kayıt defterinin hesap dengesi her gün yapılır ve stoklarla karşılaştırıldıktan sonra, depo sorumlusu, teslim eden ve teslim alan tarafından imzalanır.  

PATLAYICI MADDELERİN KORUNMASI  

Madde 24 - Patlayıcı maddeler, depolanma ve kullanma yerinden başka yere götürülemez.  

Ateşleyiciler, patlayıcı madde sandıklarını, nezaretçinin de uygun göreceği güvenilir bir işçiye teslim  eder veya ocak içinde bu iş için özel hazırlanmış ceplerdeki kilitli sandık veya dolaplara koyarlar.  

Patlayıcı maddenin kaybı veya çalınması fenni nezaretçi ve daimi nezaretçiye derhal haber verilecek; sorumlular hakkında gerekli işlem yapılacaktır.  

TÜKETİM DEFTERİ  

Madde 25 - Ateşleyiciler, bir tüketim defteri tutmak ve her ateşlemeden sonra kullandıkları patlayıcı maddeleri bu deftere yazmak zorundadırlar.  

Her vardiya sonunda, ateşleyiciler tarafından bu defterin dengesi sağlanır ve ateşçiyle lağım atılan yerdeki usta tarafından imzalanır.  

DOLDURMA VE SIKILAMA  

Madde 26 - Patlayıcı madde, lağım deliği iyice temizlendikten, gerekli hallerde yastık maddesi yerleştirildikten sonra doldurulur ve sıkılandıktan sonra ateşlenir.  

Sıkılama maddesinin boyu 40 cm kadar olan kartuşlar için 350 cm dir. Fazla her kartuş için, kartuş boyunun yarısı kadar, sıkılama maddesi eklenir.  

Patlayıcı maddenin boyu, delik derinliğinin yarısını geçemez. Artan boşluk, sıkılama maddesiyle doldurulur.  

Nezaretçiler, sıkılama madde ve gereçlerini ateşleme yerinin yakınında bulunduracaklardır.  

Lağım deliklerinin doldurulması ve sıkılanması, bizzat ateşleyici tarafından veya onun gözetim ve sorumluluğu altında bu konuda deneyimli usta tarafından yapılır.  

Kartuşlar, lağım deliklerine, şekillerinin bozulmamasına özen gösterilerek zorlanmadan sokulur, sıkılama, iletken olmayan özel çubuklarla yapılır.  

Fitiller kapsüllere, özel kapsül pensesiyle sıkıştırılır. Kapsüller, kartuşlara, ateşleme yapılacağı sırada yerleştirilir ve lağım delikleri, ancak, ateşlenecekleri zaman doldurulur.  

KAPSÜL TELİNİN TEMİZLENMESİ, BAĞLANMASI, ATEŞLENMESİ  

Madde 27 - Kapsül tellerinin uçlarının temizlenmesi, birbirlerine ve ateşleme tellerine bağlanması ve ateşlenmesi işini bizzat ateşleyici yapar.  

Lağım atılacak yeri en son ateşleyici terkeder.  

Beşten çok lağımın aynı zamanda ateşlenmesi, seri halinde, elektrikle yapılır.  

Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan, tozların yanması ve patlaması tehlikesi olan ocaklarda, fitille ateşleme yapılmaz.  

ELEKTRİKLİ KAPSÜLLE ATIŞLEME  

Madde 28 - Elektrikli kapsülle ateşleme yapılan yerlerde lağım deliklerine teknik amonyum nitratın doldurulmasında kullanılan pinomatik ve mekanik araçlar uygun biçimde topraklanır.  

ATEŞLEMEDE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ  

Madde 29 - Ateşleyici ateşleme tellerini manyeteoya bağlamadan, fitil kullanılmasına izin verilen ocaklarda bunları ateşlemeden önce, lağım atılacak yere gelen bütün yol ağızlarına nöbetçi konulup konulmadığını, işçilerin geçişlerine kapatılıp kapatılmadığını denetler.  

Bu işte görevlendirilecek yeteri kadar sayıda işçi bulundurulamazsa, yol ağızları, uygun bir şekilde kapatılacaktır.  

Ateşleyici ateşlemeyi o civarda bulunanların savrulacak parçalardan korunacak biçimde sığındıklarından emin olduktan "lağım var" diye 3 kez bağırıp nöbetçilerden de aynı cevabı aldıktan sonra yapacaktır.  

Yol ağızlarına konacak nöbetçiler ve engeller, ateşleyici izin vermedikçe kaldırılmayacak ve gidiş gelişe izin  verilmeyecektir.  

KARŞILIKLI ÇALIŞILAN BACA VE TÜNELLER  

Madde 30 - Karşılıklı çalıştırılarak birbirine yaklaşan baca ve tünellerin delinmesinde, tehlike sınırına girildiği zaman, daimi nezaretçi, delinme işinin sona ermesine kadar, karşı baca ve tünelde çalışmayı durdurur; güvenlik önlemlerini alır; yeniden çalışmaya başlanıncaya kadar girilmesine olanak vermeyecek şekilde kapatır. Baca ve tünel delinme tamamlanıncaya kadar havalandırılır.  

SIĞINAKLAR VE KORUNMA TESİSLERİ  

Madde 31 - Atılan lağıma savrulacak parçalara karşı korunmaya elverişli bulunmayan yerlerde, uygun sığınaklar ve korunma tesisleri yapılır.  

PATLAMAMIŞ PATLAYICI MADDELER  

Madde 32 - Lağım deliğinde patlamamış  patlayıcı maddedin kaldığı veya bundan kuşkulanıldığı takdirde, elektrikle ateşlemede en az 5 dakika fitil ile ateşlemede en az bir saat geçmeden ateşleme alanına kimse giremez.  

Patlamamış patlayıcı madde artıkları, bir nezaretcinin sorumluluğu altında olanak varsa o lağımı delen usta tarafından patlamamış lağım deliğinin en az 30 cm yakınında ona paralel bir başka delik delinip doldurularak ateşlenir.  

Delinme, doldurma, ateşleme ve pasanın kaldırılması sırasında, çalışma alanında görevlilerden başkasının bulunması yasaktır.  

Patlamamış kartuş ve kapsüller bulunması olasılığına karşı, pasalar elle kaldırılır ve kartuş ve kapsüller aranır; bulunamadığı takdirde, bu pasanın doldurulduğu araba, katarlara bağlanmaz.  

Bu arabaların üzerine tehlike işareti konur; güvenlik önlemleri altında, tek olarak ocak dışına çıkarılır; dikkatle boşaltılır ve bulunacak patlayıcı maddeler, ambara teslim edilir.  

Ateşleyici lağım deliğinde kalan patlamamış maddeleri zararsız hale sokamazsa, bacadaki çalışmayı durdurur; kendisinden sonraki vardiya ateşçisine durumu bildirerek bacayı teslim eder ve nezaretçiye gerekli bilgileri bizzat verir.  

LAĞIM ATILAN YERE GİDİLMESİ  

Madde 33 - Lağım atıldıktan sonra duman ve gazlar iyice temizlenmedikçe ve ateşleyiciyle yetkili kimseler tarafından dikkatle muayene edilip tehlike kalmadığı bildirilmedikçe, bu yere hiç kimsenin girmesine izin verilmez.  

ESKİ DELİKLER  

Madde 34 - Geri tepmeyle boşalmış veya patlamaya rağmen kalmış lağım deliklerini kısmen veya tamamen kazımak, oyarak temizlemek veya daha fazla derinleştirmek yahut yakınlarında bu deliklere rastlayacak biçimde yeni delikler açmak yasaktır.  

ELEKTRİKLİ ATEŞLEME ARAÇLARI  

Madde 35 - Elektrikli ateşleme araçları, en az ayda bir kez muayene edilir ve güvenle işler durumda tutulur.  

Bu araçlar, yalnız ateşleyiciler tarafından kullanılır ve kapsül telleri, ancak, atım yapılacağı zaman ateşleme kablosuna bağlanır.  

Doldurulacak lağım sayısı, aracın patlatabileceği kapsül sayısının yarısını geçemez.  

Grizulu ve kömür tozlu ocaklarda grizuya karşı güvenlikli ateşleme aracı kullanılacaktır.  

ATEŞLEME KABLOLARI  

Madde 36 - Ateşleme, kablosu olarak yalnız izole edilmiş elektrik iletkenleri kullanılır, Çıplak teller, ancak alından itibaren 50 m kadar ve izolatörler üzerine çekilmiş olmak koşuluyla kullanılabilir.  

Rutubetsiz yerlerde, izolatör yerine, kuru ağaç veya başka bir yalıtkna takoz kullanılabilir.  

Ateşleme kablolarının diğer elektrik iletkenleriyle temasını önleyici önlemler alınır.  

ATEŞLEME BAĞLANTILARI  

Madde 37 - Ateşlemeden önce bütün bağlantılar gözden geçirilir. İletkenlerin kısa devre yapıp yapmadıkları özel ölçme aygıtlarıyla denetlenir; bunun manyeto ve pille yapılması yasaktır.  

Ani gaz çıkan bacalarda, özel önlemler alınmakla birlikte, lağımlar, seri olarak bağlanır.  

İletkenler güvenliği sağlayacak uzunlukta olmalı ve ateşleme aracına, ateşleme yapılacağı zaman bağlanmalıdır.  

GECİKMELİ KAPSÜLLER  

Madde 38 - Gecikmeli kapsüllerin kullanılmasına ilişkin esaslar aşağıda gösterilmiştir.  

a) Kapsüller; bu konuda eğitilmiş ve sınavda başarı göstermiş ateşleyiciler tarafından kullanılır.  

b) Ateşleyici adi kapsülle gecikmeli kapsülü bir arada taşıyamaz ve birlikte kullanamaz.  

c) Gecikmeli kapsüller, kömür ocaklarında ancak taş içerisinde yapılan ateşlemelerde kullanılabilir.  

d)  Kömür ocaklarında ani grizu çıkmasından kuşkulanılıyorsa veya lağımlar kömür damarına yaklaşıyorsa, gecikmeli kapsül yerine emniyetli kapsül kullanılır.  

e) Yeraltı ocaklarında kullanılmasına izin verilen her türlü patlayıcı madde, gecikmeli kapsüllerle de kullanılabilir;  

f) Bina ve tesislere yakın, açık işletmelerde, büyük atımlar, kadameli ateşleme sağlayan yöntemlerle yapılacak; atımlarda gecikmeli kapsül kullanılacaktır.  

g) Kartuş içerisine sokulan kapsül, kendi teliyle ilmik atılmak suretiyle kartuşa sıkıca bağlanacaktır.  

KULLANILABİLECEK KAPSÜLLER  

Madde 39 - 

a) Kömür ocaklarında lağımlar, yalnızca, elektrikli kapsülle ateşlenebilir.  

b) Kömür ve kükürt ocaklarında alüminyum kovanlı kapsül kullanılamaz.  

c) Birlikte kullanılacak elektirikli kapsüller aynı dirençte olacak, buna olanak yoksa, dirençler arasındaki fark, +-  0,25 Ohmu geçmeyecektir.  

PATLAYICI MADDE KULLANMA YASAĞI  

Madde 40 - 

a) Emniyet lambası veya metan detektörleriyle yapılan ölçümlerde % 1 veya daha çok metan bulunan kısımlarda,  

b) Grizu bulunması muhtemel ve grizu kontrolu yapılmayan eski ve yeni imalat boşlukları ve çatlakları olan yerlerde,  

c) Tıkanmış kömür, bür ve siloların açılmasında,  

d) Kapatılmış yangın barajlarının  açılmasında,  

Patlayıcı madde kullanılması yasaktır.  

GRİZU ÖLÇÜMÜ  

Madde 41 - Ateşleyici, grizulu ocaklarda, lağım deliklerini doldurmadan önce, 25 metre yarı çapındaki bir alan içinde ve özellikle tavandaki boşluklar, çatlaklar ve oyuklarda grizu ölçmesi yapar.  

Bu ölçmede % 1 metan tespit edilirse, lağımlar doldurulamaz.  

Ateşleyici, lağımların doldurulmasından sonra ve ateşlemeden önce, ölçmeyi tekrarlar. Metan oranı % 1'in altındaysa lağımları ateşler, üstündeyse, % 1'in altına düşünceye kadar ateşlemez. Kömür tozu bulunan, kömür tozu bulunmamakla birlikte tehlikeli kömür tozu oluşabilecek kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, ateşlenecek yerlerde, lağım delikleri doldurulmadan önce taş tozu serpmek, sulamak gibi koruyucu önlemler alınır.