Aküler

Akümülatör Nedir?

Kimyasal enerjinin depo edildiği bir bataryadır. 

Akümülatörün içindeki kimyasal enerji, istendiği anda elektrik enerjisi halinde kullanılabilir. 

Akümülatörler, genel olarak, sülfürik asit eriyiği içine konmuş kurşun ve kurşun peroksit levhalarından yapılır.

Bu eriyiğe “elektrolit”, levhalara da “elektrot” denir.

Kurşunlu akümülatörlerden başka, demir-nikelli olanlar da cardır. Bu tür akümülatörlerin elektroliti, potasyum hidroksitin sudaki eriyiğidir. Elektrotlardan pozitif levha nikel oksit, negatif levha ise demir, ya da kadmiyumdan yapılmıştır.

Akü Parçaları

Akü Kimyasal Reaksiyon

Akü basitçe şu kimyasal reaksiyon üzerinden çalışır.

Sistemde negatif kutup başı anot, pozitif kutup başı ise katot görevini üstlenir.

Akünün kullanımı esnasında pozitif plakada bulunan PbO2 ve asitteki H2SO4 yapısı parçalanarak serbest haldeki Pb+4 ve SO4-2 iyonlarına dönüşürler.

Yine negatif plakadaki Pb ise Pb+2 anyon formuna dönüşür. 

Şarjda ise bünyelerine SO4-2 katyonunu alan Pb+4 ve Pb+2 anyonları tekrar eski formları olan PbO2 ve Pb yapılarına dönerler.

Oluşan bu reaksiyonların yarattığı enerji farkı aracın çalışmasını sağlayan gücü yaratır.

Akü Nasıl İşler?

Akümülatörün kutupları, elektrik kaynağına bağlandığı vakit, kurşun levhalarda kimyasal değişim başlar. 

Pozitif kurşun levhası (anot) kurşun-peroksitle kaplanır;  negatif   kursun   levhası   (katot)   ise saflığını korur. 

Kutuplardan oksijen ve hidrojen gazları çıkmaya başlayınca, akümülatör dolmuş demektir.

Bu dolu akümülatörü forklift, otomobil vb. bağlarsak, araçlar çalışmaya başlar. Asit, levha üzerindeki kurşun sülfatı kurşun oksit haline getirir. Bu işlem tamamlanınca, akümülatör boşalmış olur. 

Tekrar elektrik kaynağına bağlanırsa, yeniden dolmaya başlayacaktır.

Genel Kurallar

Akülerinize kesinlikle sigara ile yaklaşmayınız.

Bulunduğu ortamın iyi havalandırılmasını sağlayınız.

Kullandığınız alet ve ekipmanlarınızın izoleli olmasına dikkat ediniz.

Akü kutup başı ve bağlantı koruma elemanlarının takılı olmasına dikkat ediniz.

Çalışma ortamının gerektirdiği sıklıkla buşon deliklerini temizleyiniz.

Elektrolit veya saf su depolamak için metal kaplar kullanmayınız.

Aküler kurşun ve kurşun bileşikleri içerirler. Kurşun bileşikleri sağlığa zararlıdır.

Akü üzerinde çalışırken; sigara içmeyiniz, yiyecek ve içecek almayınız.

İş sonunda mutlaka ellerinizi yıkayınız.

Kısa bir Kontrol Ne Kadar Bilgiliyiz?

YANLIŞ	Akülerle uğraşırken KKE kullanımına gerek yoktur.
YANLIŞ	Akülerin tek tehlikesi elektrik şokuna maruz kalmaktır.
YANLIŞ	Şarj edilirken akü havalandırma deliklerinin kapaklarının açılması gerekir.
YANLIŞ	Eğer su veya elektrolit ihtiyacı varsa, akünün şarj edilmesinden önce eklenmeleri gerekir.

Akü Tehlikeleri

Akü asidi

Parlayıcı gazlar

Elektrik şoku

Ağır kaldırma

Havalandırma Kapakları 

Gazın tahliye olmasını sağlar.

Elektroliti içerde tutar.

Yabancı maddelerin içeri sızmasını engeller.

Kişisel Koruyucu Ekipman

Koruyucu gözlük

Yüz siperi

Kauçuk önlük

Kauçuk eldivenler

Elektrolit

Kurşun-asit aküler elektrolit olarak sülfürik asit çözeltisi içerirler. 

Akü hücrelerindeki elektrolitin,  en üst seviyesi; buşon filtrelerinin alt kenarı olmalıdır.

En alt seviyesi; ayraç olmalıdır. 

Seviye daha yüksek ise, fazla elektroliti bir kaba boşaltınız. 

Seviye daha düşük ise, saf su ilave ediniz. 

Kesinlikle saf asit ilave etmeyiniz.

Elektrolit

Saf su ilavesini, akü şarj bitiminden 30dk. sonra yapınız. 

Otomatik saf su dolum sistemi varsa, buşon üzerindeki mercek dolumdan sonra renk değiştirecektir. Eğer herhangi bir hücrede bu renk değiştirme gözlenmiyorsa; hücre buşonunu ve su girişlerini kontrol ediniz. 

Tıkanmış delikleri açınız, şamandıranın takılı kalmadığından emin olunuz. 

Elektrolit zehirli ve aşındırıcıdır. Cilde veya göze temas etmemelidir.

Akü üzerinde çalışırken eldiven, iş elbisesi-önlüğü ve koruyucu gözlük kullanınız.

Yere dökülen elektroliti; Sodyum bikarbonat, kostik gibi bazlarla mümkün olan en kısa zaman içinde nötralize ediniz ve zemindeki artıkları derhal uzaklaştırınız.

Kıyafetinize sıçrayan elektroliti derhal bol suyla yıkayınız.

Cilde veya göze sıçrayan elektrolit derhal bol suyla yıkayıp, zaman geçirmeksizin doktora gidiniz.

Elektrolit - Su İlavesi

Şarj ettikten sonra su ekleyin.

Sifon veya yan yatmalı damacana kullanın.

Suyu yavaş yavaş ekleyin.

Patlama TEHLİKESİ

Kurşun-asit Aküleri şarja alındığında patlayıcı HİDROJEN gazı açığa çıkarırlar.

Herhangi bir patlamaya sebep olmamak için akülerin yanına ateşle yaklaşmayınız.

Aküyü sökmeden veya takmadan önce akım anahtarını kapalı tutunuz.

Akım anahtarını açmadan önce bağlantıların sıkılığından emin olunuz.

Bağlantı sıkılığını kontrol ederken «İzoleli Aletler» kullanınız.

Akülerin bulunduğu yeri temiz tutup, yeteri kadar havalandırınız.

Akü şarj olurken açık alev ateş kaynaklarını uzak tutunuz.

Eğer bağlantılar korunmasız ise, akülerin kutup başlarından bir kaçına aynı anda iletken bir cisimle dokunulduğunda kısa devre oluşur ve cisim ısınarak yakıcı hale gelir.

Metal eriyip etrafa sıçrayabilir ve ortamdaki hidrojen gazını tutuşturarak, patlamaya sebep olur.

Metal cisimleri asla akünün üstüne bırakmayınız!

Metal cisim her iki kutba temas ederse ani elektrik çıkışı oluşur ve ortamdaki hidrojen gazı nedeni ile patlama meydana gelebilir.

Patlama Tehlikesi

Akülerle çalışırken kısa devreye sebep olabilecek; saat, yüzük, bilezik gibi kişisel eşyalarınızı çıkarınız. 

Çalışırken cebinizden düşebilecek cisimleri güvenli bir yere kaldırınız.

Daima izole edilmiş alet takımı kullanınız.

Akü üstlerinde iletken cisimler bırakmayınız.

60 Volt'u aşan akülerde ana bağlantılar sökülürken, en az  3 noktada hücreler arası  bağlantılar açılmalı ve voltaj düşürülmelidir.

ŞARJ

Şarj için sadece doğrusal akım kullanılır. Şarja bağlanırken akü kutup başları aynı işaretli şarj kablosuna bağlı olmalıdır.

Şarj öncesi elektrolit ısısı;  10º C ile 40°C arasında olmalıdır. Daha düşük sıcaklıklarda tam şarj gerçekleşemez.

Daha yüksek sıcaklıklar aküye zarar verir. Şarj süresince sıcaklık kontrol edilmelidir.

En uygun sıcaklık 40º ± 5º C’dir. Eğer ısı 50ºC’nin  üzerine çıkarsa, şarjı kesiniz ve soğuması için bekleyip daha sonra şarja devam ediniz.

Buşon kapaklarını açınız. Akü elektrolit seviyelerini kontrol ediniz. Redresör bağlantısını yapınız.

Her akünün sınırlı bir şarj edilebilme döngüsü bulunur.

Akü ömrünü maksimumda tutmak için, tamamen deşarj ve arkasından tamamen şarj edilmeleri gerekir.

Taşıma

Traksiyoner aküler ağırdır. Uygun kaldırma ve taşıma sistemleri ile taşınmalıdır.

Akülerin üst kısımları yukarıda ve dik olarak kaldırılmalıdır.

Kaldırma sisteminin herhangi bir parçası aküye dokunmamalıdır.

Akü; kullanıldığı araç içinde doğru konumda yerleştirilmelidir

Akü Nasıl Saklanır?

Servis dışı kalan aküleri; tam şarj ederek beklemeye alınız. 

Aküler kesinlikle güneş ışığı görmemelidir.

Aküler, 15 – 29°C arasında, % 20 – 45 nem aralığında saklanmalıdır.

Ortam sıcaklığındaki artış, kendi kendine deşarjı ve korozyonu hızlandırmaktadır.  Örn : 35° C ortam sıcaklığında bekleyen akü, 25°C ortam sıcaklığında bekleyen aküye göre iki katı daha hızlı deşarj olacaktır.

İlk giren ilk çıkar kuralı mutlaka uygulanmalıdır.

Kutup başlarının kısa devre veya başka metallerle temas ettirilmemesine özen gösterilmelidir.

Aküde elektrolit olduğu unutulmayıp asla boşaltılmamalı ve dökülmeyecek şekilde korunmalıdır.

Çok uzun stokta bekleme veya başka sebeplerle deşarj halde bırakılmamalıdır.

Sulu şarjlı akülerin,  her üç ayda bir mutlaka voltaj ve elektrolit yoğunlukları kontrol edilmelidir. 12,40 volt düzeyinde olan akülerin,  sabit voltaj redresörü ile 16,1 volt ve kapasitenin 1/20’ si (Yirmide biri)   değerinde bir   akım ile  şarj edilmelidir. 

Çok uzun süre (1 yıl ve fazlası) stokta bekleyen aküler için üreticiyle temasa geçilmelidir.  

Depolama süreleri akünün teslim alındığı tarihten itibaren değil, akünün üzerinde yazan şarj tarihinden itibaren geçerlidir. Bu süre tampona (ek şarj işlemine) sokulmamış aküler için geçerlidir.

Akü Şarj etme ve Depolama Lokasyonları 

Özel olarak bu işe tahsis edilmiş alanlarda şarj yapılmalıdır.

Uygun havalandırma tesisatı bulunmalıdır.

Dökülmenin etkisiz hale getirilmesi için toplama (spil) ekipmanı bulunmalıdır.

Acil durum göz ve vücut duşu bulunmalıdır.

Yangından korunma ile ilgili tedbirler alınmış olmalıdır.

Akü şarj ekipmanının forklift ve benzeri  dış etkilerden korunması için gerekli bariyer, korkuluk vs bulunmalıdır.

Forklift Akü Şarj Edilmesi Ön Hazırlığı: Beş Asli Unsur

1- Forklifti uygun biçimde konumlandırın.

2- Park edin.

3- Farları kapatın.

4- Kontağı kapatın.

5- Akü bağlantılarını sökün.

Forklift Akü Şarjı

Bir forklift aküsünün şarj edilmesi için dikkat edilmesi gereken 5 aşama bulunmaktadır. İşleme başlamadan önce uygun KKE kullanılmalıdır.

Forklift, akünün kolayca çıkarılması ya da erişilmesine uygun biçimde konumlandırılmalıdır. Özellikle forklift manevra yaparken dikkatli olunmalıdır. Akünün bir biçimde delinmesi elektrik şokuna veya elektrolit akmasına sebep olabilir.

Forklift park freni çekilmesi ve ilave tedbirlerle sıkıca rapt edilmelidir. Forklift devrilirse akü ya da ekipmana zarar verir, hatta çalışanların yaralanmasına sebep olabilir.

Işıkları ve aksesuarlar kapatılır.

Kontakt kapatılır.

Akünün forkliftten çıkarılmasından önce bağlantıların sökülmesi gerekir.

Bu aşamaları ayrıntılı olarak inceleyin ve akünün emniyetle şarj edilmesine yönelik ilave tedbirleri alın.

Forklift Akü Değişimi

Bir forklift aküsünün değiştirilmesinde 4 ana aşama bulunur: Öncelikle uygun KKE kullanın.

Akü hücre duvarları ve/veya komponetlerle fiziksel veya elektriksel teması engelleyin.

Aküyü forklift akü bölümüne yerleştirin.

Akünün forklift kompartımanına sıkıca monte edildiğini kontrol edin. Aşağı yukarı her forkliftte akünün forklifte rapt edilmesi için özel tertibat bulunmaktadır.

Akü bağlantılarını yaparak devreye alın.

Akü Şarj Cihazları

Şarj cihazı ve akünün voltaj ve kapasite açısından birbiriyle uyumlu olduğunu kontrol edin. Aksi takdirde akü aşırı ısınabilir veya tamamen hasar görebilir.

Parlayıcı malzeme temas noktalarını topraklayın veya çift yalıtkan kullanın.

Dökülmeyi önlemek için,  havalandırma kapaklarının kapalı durumda olduklarından emin olun.

İşlem öncesinde ve sonrasında şarj cihazı bağlantılarını takmadan ya da sökmeden önce şarj cihazının kapalı olduğundan emin olun.

Şarj etmeden önce, akü kompartımanını açarak ısı ve gazların tahliyesini sağlayın.

Akü Bakımı ve İdamesi

Konnektörleri sıkı ve temiz tutun.

Aküyü temiz ve kuru tutun.

Aküyü aşırı sıcaklığa maruz bırakmayın, şarj ettikten sonra soğutmadan kullanmayın.

Kapasitesinin üstünde şarj etmeyin, akü ömrünü önemli ölçüde kısaltmış olursunuz.

Akü Yüzeyi Kuru ve Temiz Olmalıdır:

Akü yüzeyinin rutubetli ve pis olması, akünün kendiliğinden deşarj olmasına sebep olur. 

Bu olaya şelf deşarj denir. 

Şelf deşarjı önlemek için akü yüzeyi sodalı su ile silinip, su ile yıkanır ve kurumaya bırakılır. 

Çabuk kuruması istenilen durumlarda su emme özelliği olan bir bez ile silinir. 

Havalandırma Kapakları Açık Olmalıdır:

Havalandırma kapakları her zaman açık olmalıdır. Çünkü şarj esnasında açığa çıkan hidrojen gazı bu deliklerden dışarı çıkar.

Hidrojen gazı, yanıcı ve patlayıcı bir gazdır. Hazneyi terk edemeyen hidrojen bir kıvılcımla temas edecek olursa patlayarak akünün parçalanmasına sebep olur. Ayrıca asitin dağılması da ayrı bir tehlike yaratır. 

Akü Odaları

Akü kümeleri, elektrik kesintilerinde enerji sağlamak amacıyla oluşturulan, birçok akünün bir arada bulunduğu yerlerdir.

Akü odalarında olmazsa olmazlar ise;

Topraklama,

Havalandırma,

Patlamaya karşı koruyucu elektrik ekipmanları (Ex Ekipman)